- Μπακούνιν, Μιχαήλ
- (Τόρσοκ, Ρωσία 1814 – Βέρνη, Ελβετία 1876). Ρώσος συγγραφέας και αναρχικός ηγέτης. Καταγόταν από ρωσική αριστοκρατική οικογένεια και σπούδασε στη στρατιωτική σχολή της Πετρούπολης, γρήγορα όμως έφυγε από τον στρατό για να αφιερωθεί σε φιλοσοφικές μελέτες και ιδιαίτερα στο γερμανικό ιδεαλισμό, που τον μελέτησε βαθιά στο Βερολίνο στα 1840, οπότε προσχώρησε στην εγελιανή αριστερά. Στο Παρίσι, όπου γνώρισε τον Μαρξ και τον Προυντόν, ασπάστηκε με απόλυτη και ακαταπόνητη αποφασιστικότητα τον επαναστατικό σοσιαλισμό. Έπαιξε σημαντικό ρόλο στις λαϊκές εξεγέρσεις του Παρισιού το 1848 και της Δρέσδης το 1849. Συνελήφθη από τους Αυστριακούς που τον παρέδωσαν στους Ρώσους το 1851· έπειτα από αρκετά χρόνια φυλακής και εξορίας στη Σιβηρία κατόρθωσε να δραπετεύσει και να φτάσει στο Λονδίνο, όπου συναντήθηκε με τους φυγάδες, όπως ο Χέρτσεν, ο Ματσίνι και ο Κόσουτ. Πιστός στο πρόγραμμα δράσης του, ξανάρχισε τις περιοδείες του στην Ευρώπη, ιδρύοντας επαναστατικές οργανώσεις στη Σουηδία, στο Βέλγιο, στην Ελβετία και στην Ιταλία. Στο μεταξύ γινόταν όλο και ευρύτερη η διαφωνία του με τον μαρξισμό, η οποία επισημοποιήθηκε στο συνέδριο της Χάγης το 1872. Η σκέψη του, που βασιζόταν πάντα στην άρνηση κάθε έννοιας εξουσίας και στην απόλυτη ισότητα μεταξύ των ανθρώπων, επέμενε όλο και περισσότερο στην ανάγκη της άμεσης συλλογικής επαναστατικής δράσης για τη συντριβή των ευρωπαϊκών κρατών και των κοινωνικών συστημάτων. Ο αναρχικός κολεκτιβισμός που κήρυττε ο Μ. οργανώθηκε στην Ουρασική Ομοσπονδία (1871), με την οποία ο αναρχισμός πέρασε από την αφηρημένη θεωρία στην πρακτική δράση. Το 1871 ο Μ. εγκαταστάθηκε στην Ελβετία, απ’ όπου διατηρούσε μέχρι τον θάνατό του, συνεχή επαφή με τους αναρχικούς και τους επαναστάτες σοσιαλιστές της Ευρώπης.
Είναι πολυάριθμα τα θεωρητικά και προπαγανδιστικά έργα του, κυριότερο όμως είναι το Ο θεός και το κράτος που δημοσιεύτηκε μετά τον θάνατό του, το 1882.
Ο Ρώσος επαναστάτης και θεωρητικός του αναρχισμού Μιχαήλ Μπακούνιν.
Dictionary of Greek. 2013.